Hướng dẫn phân tích báo cáo tài chính cho người mới bắt đầu

Hầu hết mọi người khi bắt đầu với lĩnh vực tài chính thường gặp khó khăn với báo cáo tài chính. Trong thực tế, để thực hiện phân tích một báo cáo tài chính, bạn chỉ cần nắm vững công thức “idea (ý tưởng) + content (nội dung) + tool (công cụ)”.

Phân tích báo cáo tài chính có công thức riêng

Định hình rõ ràng các ý tưởng cho báo cáo phân tích, biết được cần phân tích những gì, xác định các số liệu và cuối cùng là chọn một công cụ báo cáo tốt để đạt được kết quả phân tích cuối cùng. Bài viết được chia sẻ từ Lewis Chou, Data Analyst tại FanRuan Data Institute.

1. Mục đích phân tích báo cáo tài chính

Mỗi báo cáo tài chính sẽ có mục đích khác nhau

Mỗi người sẽ có những mục đích khác nhau khi thực hiện phân tích báo cáo tài chính. Thông thường, mục đích chung là để có được thông tin hữu ích cho các quyết định kinh tế của họ từ báo cáo tài chính. Vì thế, có ba đối tượng phân tích báo cáo tài chính là tình hình tài chính (financial position), kết quả hoạt động (operating results) và dòng tiền (cashflow).

Dựa trên điều này, phân tích khả năng thanh toán (financial solvency analysis), phân tích lợi nhuận (profitability analysis) và phân tích khả năng hoạt động (operational capability analysis) mà chúng ta cần phải tạo thành khuôn khổ chung cho phân tích báo cáo tài chính.

Ví dụ: Bộ phận có thẩm quyền của doanh nghiệp, công ty mẹ và bộ phận tài chính tập trung vào phân tích và kiểm tra việc phân bổ các nguồn lực có liên quan của doanh nghiệp. Việc tuân thủ các chính sách tài chính, kinh tế và hệ thống tài chính, duy trì vốn và tăng giá vốn.

Các nhà đầu tư tập trung vào việc phân tích lợi nhuận, năng lực hoạt động và sử dụng vốn và hiểu được lợi nhuận đầu tư và rủi ro đầu tư.

Các chủ nợ tập trung vào việc phân tích khả năng thanh toán của các doanh nghiệp, đánh giá mức độ an toàn tài chính hay rủi ro của doanh nghiệp….

Xem xét các yêu cầu khác nhau của quản lý nội bộ, nội dung phân tích báo cáo tài chính rất rộng lớn. Nó sẽ giúp báo cáo người dùng để tóm tắt và đánh giá tình trạng tài chính và kết quả hoạt động của doanh nghiệp. Và để cung cấp một cơ sở đáng tin cậy khi đưa ra các quyết định và dự báo kinh tế.

2. Ý tưởng phân tích báo cáo tài chính

2.1. Ý tưởng cơ bản

• Capture

Dữ liệu cụ thể cho từng mục của báo cáo chỉ là bề mặt, cấu trúc (các tỷ lệ hoặc chỉ số khác nhau) là khung và xu hướng là cốt lõi. Cấu trúc thì quan trọng hơn giá trị, xu hướng thì quan trọng hơn cấu trúc.

• Compare

Báo cáo tài chính chỉ có ý nghĩa thông qua việc đọc so sánh.

• Master

Nguyên tắc kế toán khác nhau có những hạn chế tự nhiên, bạn không thể bị giới hạn trong phân tích báo cáo để đi đến kết luận.

Ý tưởng phân tích báo cáo tài chính toàn diện

2.2. Các phương pháp phân tích

• Structural Analysis (phân tích kết cấu)

Làm rõ các mối quan hệ kiểm tra khác nhau của báo cáo, đó là kỹ năng cơ bản. So sánh ngang cấu trúc báo cáo, tìm ra sự khác biệt chính của các công ty ngang hàng và phân tích lý do.

Các chỉ số quan trọng là tỷ số lợi nhuận gộp, tỷ suất lợi nhuận ròng, dòng chảy từ hoạt động kinh doanh hay doanh thu bán hàng, tài sản cố định, tài sản hiện tại, tài sản phi hiện tại, hàng tồn kho hoặc tài sản cố định, nợ phải trả, tổng tài sản…. Bạn không phải tuân theo các chỉ số cổ điển trong sách giáo khoa, tạo tỷ lệ của riêng bạn dựa trên đặc điểm ngành.

Sau khi đã liệt kê sự khác biệt về cấu trúc, cần suy luận từ các khía cạnh của năng lực cạnh tranh, phân khúc sản phẩm, mô hình kinh doanh, quy mô và địa lý. Nếu không có lý do chính đáng, tính xác thực của báo cáo có thể bị nghi ngờ.

• Trend Analysis (phân tích xu hướng)

Nội dung quan trọng của phân tích xu hướng là tài sản, thu nhập và lợi nhuận. Phân tích sự gia tăng tài sản đến từ nợ hoặc vốn chủ sở hữu (lợi nhuận hoặc đầu vào của cổ đông). Ngoài ra, tập trung vào những thay đổi về tỷ lệ của từng tài khoản tài sản, thường phản ánh những thay đổi trong mô hình của doanh nghiệp.

Tìm hiểu xem sự gia tăng thu nhập là do mở rộng phạm vi hợp nhất hay mở rộng kinh doanh riêng của mình. Và tập trung vào những thay đổi trong tổng lợi nhuận và thị phần, nhìn chung sự gia tăng dần dần thị phần dưới tiền đề của những biến động nhỏ trong biên lợi nhuận gộp là tình huống đáng tin cậy và bền vững nhất.

Sự gia tăng của lợi nhuận phải là lý do hợp lý cho sự tăng trưởng của tài sản và thu nhập toàn diện. Nhưng lợi nhuận ở cuối báo cáo sau một số lần cộng trừ và tính khách quan là yếu nhất. Cần phải hiểu những khiếm khuyết và sơ hở của hệ thống dồn tích một cách biện chứng.

Bạn nên xem xét sự gia tăng tài sản và thu nhập để phân tích sự gia tăng lợi nhuận. Nhưng sau một loạt các hoạt động dữ liệu, lợi nhuận là mục tiêu ít nhất. Bạn nên hiểu sâu các lỗ hỏng của hệ thống dồn tích và sau đố phân tích lợi nhuận theo cách biện chứng.

Phân tích xu hướng xem xét sự thay đổi trong một khoảng thời gian

3. Nội dung của ba phần chính trong báo cáo tài chính

3.1. Balance Sheet

Bảng cân đối kế toán cho biết tài sản và nợ phải trả của công ty trong tình hình hiện tại như thế nào. Do đó, thời gian được nhìn thấy chính là chìa khóa của báo cáo và thời gian có tác động lớn đến báo cáo. Mối quan hệ kiểm tra quan trọng nhất là nợ cộng với vốn chủ sở hữu bằng tài sản. Trong kế toán, những gì ta có hiện tại được gọi là tài sản và tiền vay gọi là nợ, tiền của ta gọi là vốn chủ sở hữu.

3.2. Profit sheet

Báo cáo thu nhập hay bảng lợi nhuận chủ yếu cho biết lãi và lỗ của công ty trong một khoảng thời gian. Điểm mấu chốt của bảng lợi nhuận là xem khoảng thời gian này là bao lâu, thường là một tháng, một quý hay một năm. Trong một báo cáo thu nhập, mối quan hệ kiểm tra quan trọng nhất là thu nhập trừ chi phí bằng lợi nhuận.

3.3. Cash Flow Sheet

Bảng lưu chuyển tiền (mặt) chủ yếu cho biết công ty đã nhận được bao nhiêu tiền mặt trong một khoảng thời gian, số tiền họ đã chi trả và số tiền còn lại trong ngân hàng. Mấu chốt của báo cáo này cũng là để xem khoảng thời gian này là bao lâu, giống như bảng lợi nhuận. Mối quan hệ quan trọng nhất của bảng này là dòng tiền mặt vào trừ đi dòng tiền mặt ra bằng với số tiền còn lại.

Phân tích dòng tiền mặt được thực hiện bởi FineReport

4. Các công cụ phân tích báo cáo tài chính

Nếu khối lượng dữ liệu không quá lớn để sử dụng database, bạn có thể dùng Excel để phân tích báo cáo tài chính. Tất nhiên, nếu bạn viết VB (Visual Basic) language, Excel cũng có thể được kết nối đến database. Phần mềm thống kê chuyên nghiệp như SPSS, SAS và Stata phù hợp cho hồi quy tuyến tính, thống kê F, lấy mẫu, kiểm tra giả thuyết….

Tuy nhiên, nếu phân tích báo cáo tài chính liên quan đến database, bạn nên chọn một phần mềm chuyên nghiệp. Đầu tiên, hiệu suất xử lý Excel trên dữ liệu bị hạn chế và rất khó để đạt được cập nhật dữ liệu theo thời gian thực.

Một vài công cụ như Power BI, Tableau, Crystal Report, Qlikview và FineReport là những lựa chọn tốt. Dưới đây là một số kiểu báo cáo tài chính được tác giả bài viết thực hiện bằng công cụ mã hóa zero FineReport.

FineReport sử dụng thao tác kéo thả và giao diện giống Excel khá dễ dàng cho người mới bắt đầu. Ví dụ, chúng ta có thể dùng FineReport để tạo dashboard, tạo thành buồng lái quản lý tài chính. Bằng cách kéo thả các trường dữ liệu để tạo các biểu đồ phân tích, được kết hợp thành một chủ đề phân tích.

Financial Management Dashboard:

Standard Benefits Review:

Dupont Analysis:

Daily Shipping Expenses:

Product Cost Analysis:

Trên đây là một bài viết rất hay mà BAC mong muốn gửi đến bạn đọc. Hy vọng rằng những thông tin này sẽ hữu ích với các bạn có nhu cầu tìm hiểu về các lĩnh vực tài chính. Đừng quên theo dõi các nội dung mới nhất tại website bacs.vn và tham gia ngay các khóa học chất lượng tại BAC.

Nguồn tham khảo: towardsdatascience.com

Nhu cầu đào tạo doanh nghiệp

BAC là đơn vị đào tạo BA đầu tiên tại Việt Nam. Đối tác chính thức của IIBA quốc tế. Ngoài các khóa học public, BAC còn có các khóa học in house dành riêng cho từng doanh nghiệp. Chương trình được thiết kế riêng theo yêu cầu của doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp giải quyết những khó khăn và tư vấn phát triển.