Có thể đảm nhiệm cả hai vai trò: Business Analyst và Scrum Master không?

Khi các dự án Agile ngày càng nhiều, không ít Business Analyst từng đặt ra một câu hỏi: “Liệu mình có thể vừa là Business Analyst (BA), vừa kiêm luôn vai trò Scrum Master không?”. Bề ngoài, cả hai vị trí này dường như chia sẻ nhiều điểm chung: kỹ năng mềm tốt, hiểu biết về quy trình phát triển phần mềm, khả năng giao tiếp giữa các bên liên quan… Nhưng câu hỏi đặt ra không đơn thuần là khả năng có hay không, mà là liệu việc kiêm nhiệm có thật sự hiệu quả và phù hợp trong môi trường Agile hay không. Trong bài viết này, cùng BAC giải đáp thắc mắc "Có thể đảm nhiệm cả hai vai trò: Business Analyst và Scrum Master không?" nhé!

1. Hiểu đúng vai trò từng vị trí: BA và Scrum Master khác nhau ở đâu?

Để trả lời câu hỏi trên, điều quan trọng đầu tiên là hiểu được điểm khác biệt cốt lõi của hai vai trò này. Hãy tưởng tượng bạn đang ở trong một đội bóng chuyên nghiệp. Dù tất cả thành viên đều chạy, chuyền và hiểu luật chơi, nhưng tiền đạo thì tập trung ghi bàn, còn thủ môn thì toàn tâm bảo vệ khung thành. Nếu mỗi người không tập trung vào vai trò của mình sẽ rất khó đặt được chiến thắng.

Tương tự, trong một nhóm dự án Agile, cả BA và Scrum Master đều góp phần vào thành công chung, nhưng họ tiếp cận vấn đề từ hai hướng khác nhau.

1.1. Business Analyst: người lắng nghe nhu cầu 

Business Analyst là người đứng ở ranh giới giữa “những gì khách hàng muốn” và “những gì nhóm phát triển có thể làm được”. BA không chỉ thu thập yêu cầu, mà còn đặt câu hỏi để hiểu rõ lý do đằng sau của từng nhu cầu đó, nhằm đảm bảo giải pháp đưa ra thật sự mang lại giá trị kinh doanh. BA liên tục kết nối với stakeholder, người dùng cuối, PO, QA và developer để đảm bảo sản phẩm đang phát triển đúng định hướng.

Tâm điểm của BA luôn là dự án và giải pháp, họ cần đặt ra các câu hỏi: Giải pháp này có đúng nhu cầu không? Có mang lại hiệu quả cho doanh nghiệp không? Các tính năng có đầy đủ để phát triển hay không?

1.2. Scrum Master: người bảo vệ quy trình và đội nhóm

Ngược lại, Scrum Master không quản lý dự án hay trực tiếp định hình giải pháp. Họ là người bảo vệ team trước những xáo trộn từ bên ngoài, hướng dẫn nhóm tuân theo nguyên tắc Scrum, tháo gỡ những rào cản trong quá trình làm việc và tạo điều kiện cho team tự phát triển.

Scrum Master giống như người huấn luyện viên trong một đội bóng: không ghi bàn, không phòng ngự, nhưng đảm bảo chiến thuật vận hành trơn tru, tinh thần nhóm luôn hứng khởi và hiệu suất được tối ưu hóa. Trọng tâm của họ là đội ngũ phát triển: Team có đang vận hành đúng Scrum không? Có đang bị kẹt ở đâu không? Có cải tiến được gì không?

2. Vì sao không nên kiêm nhiệm cả hai vai trò trong cùng một dự án?

Trở lại với câu hỏi ban đầu, nhiều BA mới có thể nghĩ rằng nếu mình giỏi cả hai vai trò thì hoàn toàn có thể đảm nhiệm luôn để tiết kiệm nguồn lực. Tuy nhiên, trên thực tế, việc kiêm nhiệm trong cùng một dự án không những khó hiệu quả mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro như:

2.1. Trọng tâm bị phân tán

Thực tế bạn không thể toàn tâm toàn ý tập trung cho hai mục tiêu khác nhau cùng một lúc. Khi bạn đang tập trung làm rõ yêu cầu tính năng mới với PO, liệu bạn có thể cùng lúc đứng ra dẫn dắt daily scrum, tháo gỡ xung đột nội bộ trong nhóm dev hay hỗ trợ retrospective hiệu quả được hay không?

Một người không thể cùng lúc làm người kết nối giải pháp với kinh doanh (BA), đồng thời lại làm người hướng dẫn và bảo vệ đội nhóm vận hành đúng Scrum (Scrum Master). Cả hai vai trò đều đòi hỏi sự hiện diện liên tục và khả năng phản ứng kịp thời, mà thời gian và sự tập trung của mỗi người là có hạn.

2.2. Thiếu sự khách quan trong vai trò Scrum Master

Scrum Master cần đứng ở vị trí trung lập, hỗ trợ team phản ánh, cải tiến, bảo vệ họ trước áp lực từ bên ngoài. Nếu bạn đồng thời là BA: người đưa ra yêu cầu, ép tiến độ hoặc ưu tiên backlog thì bạn không còn là người trung gian nữa. Khi ấy, nhóm phát triển có thể cảm thấy thiếu tin tưởng, và vai trò Scrum Master không còn phát huy đúng ý nghĩa ban đầu.

2.3. Dễ xung đột trong mục tiêu

3. Khi nào thì một người có thể đảm nhiệm cả hai vị trí?

Thực tế tại các công ty startup hoặc nhóm nhỏ có thể yêu cầu linh hoạt, khi nguồn lực giới hạn. Trong trường hợp này, một người có thể “đóng vai” cả hai trong những giai đoạn nhất định. Tuy nhiên, để làm được điều này, bạn cần:

• Hiểu rõ khi nào đang làm vai trò BA, khi nào là Scrum Master.
• Có kỹ năng quản lý thời gian và phân chia trọng tâm rõ ràng.
• Có kinh nghiệm để xử lý các xung đột giữa hai vai trò một cách tinh tế.
• Luôn minh bạch với team về mục tiêu trong từng thời điểm.

Tuy nhiên, đây không phải giải pháp dài hạn. Khi tổ chức lớn mạnh, tách biệt rõ ràng vai trò là cần thiết để duy trì sự hiệu quả và minh bạch.

Thực tế, điều quan trọng nhất không phải là bạn có thể làm bao nhiêu vai trò, mà là bạn làm tốt vai trò nào. Khi đã thật sự vững vàng với vai trò BA, bạn hoàn toàn có thể học thêm về Scrum Master để hiểu, phối hợp tốt hơn trong các dự án Agile.

Việc hiểu rõ vai trò của mình, tôn trọng vai trò của người khác và phối hợp linh hoạt mới chính là yếu tố giúp bạn trở thành một BA chuyên nghiệp và thành công trong hành trình sự nghiệp.