5 Bước đọc báo cáo tài chính cho người mới bắt đầu

Báo cáo tài chính (BCTC) có lẽ là cụm từ được tìm kiếm nhiều nhất bởi cộng đồng doanh nghiệp và các nhà đầu tư. Bài viết này, BAC sẽ tập trung giúp các bạn mới tìm hiểu về BCTC có thể đọc hiểu và nắm bắt những thông tin cơ bản nhưng quan trọng trong báo cáo.

Báo cáo tài chính cung cấp các thông tin quan trọng về doanh nghiệp

1. Báo cáo tài chính là gì?

Báo cáo tài chính là những thông tin kinh tế liên quan đến các hoạt động tài chính được trình bày dưới dạng bảng biểu. BCTC cung cấp các thông tin về tình hình tài chính, kinh doanh, luồng tiền của doanh nghiệp. Báo cáo thường được công bố định kỳ vào mỗi cuối quý và năm.

Báo cáo tài chính hoàn chỉnh sẽ bao gồm:

• Báo cáo của Ban giám đốc
• Báo cáo của công ty kiểm toán độc lập
• Bảng cân đối kế toán
• Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh
• Báo cáo lưu chuyển tiền tệ
• Thuyết minh báo cáo tài chính

Để xem BCTC bạn nên bắt đầu theo thứ tự các mục được liệt kê dưới đây. Các bước được trình bày ngắn gọn, ngôn từ dễ hiểu, có thể không diễn đạt một cách chính xác. Bạn đọc quan tâm đến chủ đề này và muốn trang bị những kiến thức quan trọng như cấu trúc của BCTC, các thuật ngữ chuyên sâu, khả năng đọc hiểu, đánh giá tình hình tài chính doanh nghiệp có thể tham khảo khóa học sau:

Tham khảo: Khóa học phân tích báo cáo tài chính cốt lõi

2. Các bước đọc báo cáo tài chính

• Bước 1: Ý kiến của Kiểm toán viên

Ý kiến của Kiểm toán sẽ cho biết mức độ về tính trung thực của 1 bộ báo cáo, thường được chia làm 4 cấp độ là chấp nhận toàn phần, ngoại trừ, không chấp nhận, từ chối. Tất cả số liệu trên BCTC đều vô nghĩa nếu nó không được xác thực. Chính vì vậy, bước đầu tiên khi đọc BCTC chính là tham khảo ý kiến của Kiểm toán viên, mức độ tin cậy càng cao thì càng đáng tin và ngược lại.

Ảnh minh họa ý kiến của Kiểm toán viên trên báo cáo

• Bước 2: Bảng cân đối tài chính

Được xem là bảng số liệu quan trọng đầu tiên của doanh nghiệp khi nó cung cấp thông tin về tình hình tài chính của doanh nghiệp ở một thời điểm nhất định. Bảng này bao gồm 2 phần là Tài sản và Nguồn vốn, được chú thích bằng phương trình cân bằng như sau:

Tài sản = Nợ phải trả + Vốn chủ sở hữu

Trong đó, Tài sản là những gì thuộc về doanh nghiệp, gồm tài sản ngắn hạn và tài sản dài hạn.

Tài sản ngắn hạn được quy định là loại tài sản dễ chuyển đổi thành tiền mặt trong thời gian ngắn (dưới 1 năm hay 1 chu kỳ kinh doanh). Một số mục có thể liệt kê như tiền, các khoản thu (tiền nợ của khách hàng), hàng tồn kho.

Tài sản dài hạn được quy định là loại tài sản cần nhiều hơn 1 năm để chuyển đổi thành tiền mặt. Tài sản cố định là mục quan trọng gồm tài sản hữu hình (máy móc, trang thiết bị, nhà xưởng,…) và tài sản vô hình (bản quyền, bằng sáng chế,…).

Nguồn vốn bao gồm Nợ phải trả và Vốn chủ sở hữu. Nợ phải trả cho biết nghĩa vụ tài chính của doanh nghiệp với các bên liên quan, ví dụ chủ nợ, nhà cung cấp, người lao động,…. Nợ cũng được chia làm 2 loại là nợ ngắn hạn và nợ dài hạn với thời gian quy định là 1 năm như Tài sản.

Vốn chủ sở hữu hay vốn cổ phần là số vốn thực tế được góp vào doanh nghiệp. Lợi nhuận chưa phân phối là phần lợi nhuận được giữ lại chuyển từ Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh trong năm tài chính. Phần này sẽ đại diện cho tổng giá trị tài sản ròng của doanh nghiệp. Để Bảng cân đối kế toán cân bằng thì con số chênh lệch giữa Tài sản và Nợ phải trả sẽ là Vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp.

• Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh

Đây là báo cáo tổng kết doanh thu, chi phí hoạt động của doanh nghiệp trong kỳ báo cáo. Báo cáo kết quả kinh doanh (KQKD) chia hoạt động của doanh nghiệp thành 3 mảng: Hoạt động kinh doanh chính, hoạt động tài chính và hoạt động khác.

Lợi nhuận = Doanh thu – Chi phí

Hoạt động kinh doanh chính bao gồm doanh thu thuần về bán hàng và cung cấp dịch vụ (CCDV), giá vốn hàng bán, lợi nhuận gộp và chi phí bán hàng, quản lý doanh nghiệp. Trong đó:

Biên lợi nhuận gộp = Lợi nhuận gộp / Doanh thu thuần về bán hàng, CCDV

Chỉ số cho biết tỷ suất lợi nhuận thu được từ bán hàng và CCDV của doanh nghiệp, nếu hệ số này duy trì ổn định ở mức cao chứng minh được lợi thế cạnh tranh mạnh mẽ.

Hoạt động tài chính gồm doanh thu tài chính (lãi tiền gửi, lãi đầu tư, lãi chênh lệch tỷ giá,…), chi phí tài chính (phí lãi vay, lỗ chênh lệch tỷ giá,…) Trong đó, chi phí lãi vay và lỗ chênh lệch tỷ giá (nếu có) là quan trọng nhất.

Lấy doanh thu trừ đi chi phí ở 2 hoạt động này, ta được Lợi nhuận thuần như sau:

Lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh = Lợi nhuận gộp + Doanh thu TC – Chi phí TC – Chi phí BH, QLDN

Hoạt động khác là những gì không nằm trong hoạt động kinh doanh, thông thường nó chiếm tỷ trọng rất nhỏ. Lợi nhuận được tổng hợp từ những nguồn trên, bao gồm:

Lợi nhuận trước thuế = Lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh + Lợi nhuận khác

Lợi nhuận sau thuế (sau khi trừ đi Thuế thu nhập doanh nghiệp): = Lợi nhuận trước thuế – Thuế TNDN

• Bước 4: Báo cáo lưu chuyển tiền tệ

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ (LCTT) cung cấp thông tin về số tiền doanh nghiệp kiếm được và chi tiêu trong một khoảng thời gian nhất định. Báo cáo LCTT được trình bày thành 3 phần ứng với 3 dòng tiền là dòng tiền từ hoạt động kinh doanh, dòng tiền từ hoạt động đầu tư, và dòng tiền từ hoạt động tài chính.

Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh được phát sinh trong quá trình thanh toán cho nhà cung cấp, khách hàng, cho người lao động, chi trả lãi vay, và nộp các khoản thuế cho nhà nước… do bản thân doanh nghiệp làm ra, không phải từ việc huy động vốn đầu tư hay vay nợ.

Dòng tiền từ hoạt động đầu tư: bao gồm dòng tiền vào và ra liên quan đến hoạt động đầu tư, mua sắm, thanh lý… các loại tài sản cố định và tài sản dài hạn khác.

Dòng tiền từ hoạt động tài chính sẽ liên quan đến việc tăng hoặc giảm vốn chủ sở hữu (nhận vốn góp mới, thu từ cổ phiếu, trả cổ tức…) và vay nợ (trả nợ gốc vay, vay nợ mới …).

• Bước 5: Thuyết minh báo cáo tài chính

Thuyết minh BCTC là thông tin chi tiết cho các số liệu đã trình bày ở những mục trên và thông tin khác theo chuẩn kế toán cụ thể. Thuyết minh BCTC sẽ gồm 2 phần là Tìm hiểu về doanh nghiệp (hoạt động, lĩnh vực, ngành nghề, chính sách,…). Phần thứ hai là thuyết minh về các khoản mục trên BCTC, chứa chi tiết các phần ở trên, bạn có thể kết hợp đọc cùng lúc thuyết minh BCTC với Bảng cân đối kế toán và Báo cáo KQKD.

Có thể nói, kỹ năng đọc BCTC là rất quan trọng và thật không đơn giản để trình bày tất cả trong một bài viết. Bạn đọc quan tâm và muốn trang bị những kiến thức nền tảng cùng kỹ năng thực hành đọc BCTC có thể bắt đầu từ khóa học dưới đây.

Tham khảo: Khóa học phân tích báo cáo tài chính cốt lõi

Hy vọng rằng với những kiến thức được BAC tổng hợp và chia sẻ trên đây sẽ hữu ích với những bạn đang có cùng mối quan tâm này. Các nội dung mới sẽ được cập nhật thường xuyên tại BAC’s Blog, đừng quên đón đọc.

Nhu cầu đào tạo doanh nghiệp